Như chúng ta đã biết, giải pháp hữu ích cũng là giải pháp kỹ thuật giống như sáng chế. Ở một số quốc gia trên thế giới, nó còn có tên gọi là “utility model” hoặc “petty patent”. Hiện nay, nhiều quốc gia có hình thức bảo hộ giải pháp hữu ích nhưng cũng có nhiều quốc gia không có hình thức bảo hộ này. Trong bài báo này, chúng tôi sẽ tập trung vào các vấn đề liên quan đến giải pháp hữu ích tại Việt Nam.
Giải pháp hữu ích
Những sản phẩm hoặc phương pháp được hình thành từ những giải pháp kỹ thuật đều có thể được bảo hộ dưới dạng sáng chế hoặc giải pháp hữu ích. Tại Việt Nam, nếu giải pháp đó đáp ứng tính mới so với thế giới, trình độ sáng tạo và khả năng áp dụng công nghiệp thì giải pháp đó được cấp bằng bảo hộ sáng chế. Tuy nhiên, giải pháp đó chỉ đáp ứng tính mới mà không được gọi là hiểu biết thông thường và có khả năng áp dụng công nghiệp thì được cấp bằng giải pháp hữu ích. Nói theo cách khác, giải pháp hữu ích là giải pháp kỹ thuật có trình độ sáng tạo thấp hơn so với sáng chế.
Đối tượng bảo hộ
Giống như sáng chế, đối tượng bảo hộ giải pháp hữu ích là dạng sản phẩm hoặc quy trình kỹ thuật. Tuy nhiên, các đối tượng được liệt kê dưới đây sẽ không được bảo hộ:
- Phát minh, lý thuyết khoa học, phương pháp toán học;
- Sơ đồ, kế hoạch, quy tắc và phương pháp để thực hiện các hoạt động trí óc, huấn luyện vật nuôi, thực hiện trò chơi, kinh doanh; chương trình máy tính;
- Cách thức thể hiện thông tin;
- Giải pháp chỉ mang đặc tính thẩm mỹ;
- Giống thực vật, giống động vật;
- Quy trình sản xuất thực vật, động vật chủ yếu mang bản chất sinh học mà không phải là quy trình vi sinh;
- Phương pháp phòng ngừa, chẩn đoán và chữa bệnh cho người và động vật.
Tiêu chuẩn bảo hộ
Văn bằng bảo hộ sáng chế sẽ được cấp cho một giải pháp kỹ thuật nếu nó đáp ứng tiêu chuẩn bảo hộ về tính mới so với thế giới, trình độ sáng tạo và khả năng áp dụng công nghiệp. Tuy nhiên, giải pháp kỹ thuật chỉ được cấp văn bằng giải pháp hữu ích nếu nó đáp ứng điều kiện về tính mới nhưng không được coi là hiểu biết thông thường và khả năng áp dụng công nghiệp.
Thủ tục xác lập quyền
Tương tự với sáng chế, chủ đơn muốn xác lập quyền bảo hộ giải pháp hữu ích của mình thì phải nộp đơn xin cấp bằng giải pháp hữu ích. Tuy nhiên, với những đơn yêu cầu cấp bằng độc quyền sáng chế, chủ đơn có thể làm thủ tục chuyển đổi đơn sáng chế sang giải pháp hữu ích miễn là trước thời điểm Cục sở hữu trí tuệ từ chối chấp nhận đơn hợp lệ, hoặc từ chối cấp bằng hoặc quyết định cấp bằng cho đơn sáng chế đó. Đơn giải pháp hữu ích sau khi chuyển đổi có số đơn mới và được lấy ngày nộp đơn của đơn ban đầu hoặc các ngày ưu tiên của đơn ban đầu (nếu có).
Để được thẩm định yêu cầu nội dung, người nộp đơn phải nộp yêu cầu thẩm định nội dung cho đơn giải pháp hữu ích. Tuy nhiên, thời hạn nộp yêu cầu thẩm định nội dung của giải pháp hữu ích là 36 tháng trong khi đó đối với sáng chế là 42 tháng kể từ ngày nộp đơn sớm nhất.
Ở Việt Nam, đơn giải pháp hữu ích cũng phải trải qua tiến trình thẩm định nội dung như đối với đơn sáng chế với thời gian thẩm định giống nhau. Tuy nhiên, về mặt thủ tục, việc thẩm định đơn giải pháp hữu ích đơn giản hơn so với sáng chế, bởi đơn giải pháp hữu ích chỉ thẩm định về tính mới so với thế giới và khả năng áp dụng công nghiệp trong khi đó đơn sáng chế phải thẩm định về trình độ sáng tạo. Do đó, việc thẩm định đơn giải pháp hữu ích sẽ đơn giản và do đó, thời gian thẩm định sẽ được rút ngắn hơn so với sáng chế.
Thời hạn bảo hộ
Giải pháp hữu ích sau khi được cấp bằng, cho phép chủ sở hữu ngăn cấm những người khác khai thác và sử dụng giải pháp hữu ích cùa mình vì mục đích thương mại mà không được phép. Cụ thể, bằng độc quyền giải pháp hữu ích có hiệu lực kể từ ngày cấp và kéo dài đến hết 10 năm kể từ ngày nộp đơn trong khi đó sáng chế là 20 năm. Cũng giống như sáng chế, để duy trì hiệu lực của bằng giải pháp hữu ích, chủ sở hữu văn bằng bảo hộ phải nộp lệ phí duy trì hiệu lực thường niên sau khi được cấp bằng.
So với sáng chế, mặc dù chi phí nộp đơn không khác biệt, nhưng quy trình xin cấp bằng của giải pháp hữu ích lại đơn giản hơn và thời hạn bảo hộ ngắn hơn. Chính vì vậy, giải pháp hữu ích trở thành lựa chọn lý tưởng cho các sản phẩm có vòng đời công nghệ ngắn. Ngoài việc khuyến khích sự sáng tạo, nó cũng công nhận và tôn vinh những nỗ lực đổi mới của các nhà sáng chế, cho phép họ thu hồi vốn từ những khoản đầu tư của mình. Tùy theo chiến lược kinh doanh và phương thức khai thác sản phẩm, các chủ đơn nên cân nhắc kỹ lưỡng hình thức bảo hộ phù hợp nhất để tối ưu hóa hiệu quả kinh tế cho sản phẩm của mình.
Nếu bạn có thắc mắc gì về vấn đề liên quan, xin vui lòng gửi email đến info@vnna.com.vn
Đào Thu Trang
Phó giám đốc, Công ty VNNA&ASSOCIATES
